Նախնական պատկերացումներ օրգանական նյութերի վերաբերյալ

Ուղղորդող հարցեր

• Քանի՞ միլիոն օրգանական նյութ է հայտնի մարդկությանը
  Աշխարհում հայտնի է ավելի քան 30 մլն օրգանական նյութեր:
• Որո՞նք են օրգանական նյութերի բազմաթվության պատճառները
• Ինչպիսի՞ քիմիական կապ է առկա օրգանական նյութերի մոլեկուլներում
  Կովալենտային, իոնային, և մետաղական կապերը:
• Որո՞նք են կենսական տարրերը, ինչու՞ են են այդպես անվանում
  Կենսական տարրերը առաջացնում են բարդ օրգանական նյութեր՝ նուկլեյնաթթուներ, ածխաջրեր, ճարպեր, գլյուկոզ, օսլա և այլն․․․։ Որոնք ապահովում են կենդանի օրգանիզմի կենսագործունէությունը։
• Ինչպիսի՞ օրգանական նյութեր են առաջացնում կենսական տարրերը
  C, H, O, N, P, S
• Ի՞նչ նյութեր են պարունակվում մարդու կողմից ընդունած սննդամթերքը (անօրգանական  և օրգանական), բերեք օրինակներ
  Այսպիսով, մեր սնունդը պարունակում է ածխաջրեր, ճարպեր, սպիտակուցներ, հանքային աղեր և ջուր։ Այս բոլոր նյութերն անհրաժեշտ են մեր սնուցման համար։ Օրինակ՝ կաթ, մածուն
• Ի՞նչ է ֆոտոսինթեզը՝ լուսասինթեզը, ինչպիսի՞ նյութեր են ստացվում բույսերում լուսասինթեզի հետրանքով (անօրգանական և օրգանական)
  ֆոտոսինթեզը կամ լուսասինթեզը դա ածխաթթու գազից և ջրից` լույսի ազդեցության տակ օրգանական նյութերի առաջացումն է:
  6CO₂+6H₂O -> C₆H₁₂O₆+6O₂
• Որո՞նք են ածխաջրածինների բնական աղբյուրները
  Ածխաջրերի բնական աղբյուրներից է նավթը, բնական գազը, թերթաքարը, ածուխը:
• Ինչու՞ է նավթը համարվում «սև ոսկի»
  Նավթը կոչվում է նաև «սև ոսկի» քանի որ առանց դրա ոչ ոք չի կարող գոյություն ունենալ:
• Ինչպիսի՞ նյութեր են պոլիմերները, օրինակներ:
  Պոլիմերները բարձր մոլեկուլային նյութեր են։

Ածխածնի ատոմի կառուցվածքի յուրահատկությունը

Քիմիա / Մետաղներ

Ուղղորդող  հարցեր.

• Ո՞ր   տարրերն  են  ավելի  շատ, մետաղները, թե՞  ոչ  մետաղները, ինչու՞:
  Ոչ մետաղները ավելի քիչ են, պատճառը ատոմի չափն է:

• Ո՞ր   առանձնահատկություններն  են  բնորոշ  բոլոր  մետաղներին:
  Սենյակային պայմաններում բոլոր մետաղները պինդ են, մետաղները հոտ չունեն։
  
• Մեկնաբանեք  մետաղների  ֆիզիկական   հատկությունները:
  Մետաղական փայլ, էլեկտրական և ջերմային հաղորդունակություն և այլն:

• Մեկնաբանեք  մետաղների   քիմիական   հատկությունները, այսինքն  մետաղների  փոխազդեցությունը  պարզ    և  բարդ  նյութերի  հետ  ռեակցիաների  հավասարումները:
• Որո՞նք   են   մետաղների  ստացման   ընդհանուր   եղանակները, գրեք  համապատասխան  ռեակցիաների  հավասարումները:
  Մետաղների ստացման հիմնական եղանակները պիրոմետալուրգիան, հիդրոմետալուրգիան և էլեկտրամետալուրգիան են։ Պիրոմետալուրգիան հանքաքարերից մետաղների վերականգնումն է բարձր ջերմաստիճանում օգտագործելով ածխածին, ածխածնի օքսիդ, ջրային, ալյումին, մագնեզիում։

•  Ի՞նչ  է  Էլեկտրոլիզ՝ էլեկտրատարրալուծումը, ո՞ր  մետաղներն  են  ստանում  այդ եղանակով
  
  Անհատական աշխատանք՝ Երկաթ

Երկաթ

Քիմիական տարրը` Fe

Երկաթի կայուն իզոտոպներն են՝

Միացություններում ցուցաբերում է հիմնականում +2 և +3 օքսիդացման աստիճաններ՝

Երկաթի ստացումը

Արդյունաբերության մեջ ստացվում է դոմենյան վառարանում բարձր ջերմաստիճանի պայմաններում երկաթահանքերից`

3Fe2Օ 3 + CO = 2Fe3O 4+ CO2Fe3O 4+ CO = 3FeO + CՕ2FeO + CO = Fe + CO2

Մաքուր երկաթ ստացվում է բարձր ջերմաստիճանային պայմաններում՝ երկաթի օքսիդները ջրածնով վերականգնելով.

Fe2Օ3 + 3H2  ⇄   2Fe + 3H2O

Երկաթի օքսիդները վերականգնում են նաև ալյումինով.

3Fe3Օ 4+ 8AI−→−t°  9Fe + 4AI2Օ3

Ֆիզիկական հատկությունները

Սպիտակ արծաթափայլ ծանր մետաղ է, օժտված ուժեղ մագնիսական հատկություններով, կռելիությամբ և պլաստիկությամբ: Հալվում է 1539℃ և եռում է 2870℃ ջերմաստիճաններում:

Քիմիա

Իրականացնելու ենք նախագիծ` <<Ազոտ։ Փոսֆոր>>  

Նախագծի բովանդակությունը.

• 5֊րդ խմբի գլխավոր. ենթախմբի տարրերի ընդհանուր բնութագիրը։
• Ազոտ և ֆոսֆոր տարրերի ատոմների բաղադրությունը  և  էլեկտրոնային  թաղանթի  կառուցվածքը։
• Ազոտ, ազոտի օքսիդները. ազոտական թթուն և նրա աղերը։
• Ֆոսֆորի պարզ նյութերը` կարմիր և սպիտակ ֆոսֆոր։ Օրթոֆոսֆորական  թթուն և նրա  աղեը։
•  Ազոտական և ֆոսֆորական  պարարտանյութեր։

Թեմատիկ  հարցեր և վարժություններ.   

*1. Ո՞ր տարրերն են ընդգրկված 5-րդ խմբի գլխավոր ենթախմբում…
*2. Ո՞ր տարրի մոտ է ավելի ուժեղ արտահայտված ոչ մետաղական հատկությունները ազոտի՞.թե `ֆոսֆոր՞. ինչո՞ւ. ..
*3. Ազոտը և ֆոսֆորը համարվում են կենսական տարրեր. ինչո՞ւ. …
*4. Ւ՞նչ պայմաններ են անհրաժեշտ. բույսի աճի համար….
*5. Ւ՞նչ  է  պարարտանյութը. ինչպիսի՞ պարարտանյութեր գիտեք….
*6. Ի՞նչ է <<Նիտրատային աղետը>>…

Դասագրքից սովորել «Ազոտ» և «Ֆոսֆոր» թեմաները և կատարել վարժություններ՝ Էջ 95, 103. 111-֊112, 120, 124:

Իմ օրվա ռեժիմը

08․20 — Արթնանում եմ
08․20-08․25 — Հագնվում եմ, լվացվում եմ
08․30 — Գնում եմ դպրոց
09․20-14․20 — Անցկացնում եմ դպրոցում
14․35 — Հասնում եմ տուն
14․50-15․05 — Ճաշում եմ
17․30-19․00 Պարապունքների եմ գնում
19․30 — Հասնում եմ տուն
20․20 — Ընթրիք եմ անում
21․00 — 22․00 — Դասապատրաստում
22․30 — Քնում եմ

Առողջ ապրելակերպի սկզբունքները ըստ գիտնականների

Կյանքի տևողությունը
Ուսումնասիրությունները ցույց են տվել, որ առողջ կենսակերպը կարող է հանգեցնել կյանքի տևողության ավելացման։ Գերմանիայում կատարված ուսումնասիրությունը ցույց է տվել, որ առողջ ապրելակերպը ասոցացվում է 40 տարեկանից հետո կյանք սպասվող տևողությունը 13-17 տարով ավելի լինելու հետ։ Միացյալ Նահանգներում կատարված ուսումնասիրությունները ցույց են տվել, որ 50 տարեկանից հետո կյանքի սպասվող տևողությունն ավելի է 12-14 տարով։

Գիտնականները պարզել են, թե ինչպիսի կյանք պետք է ունենա մարդը, առողջ լինելու համար։ Հիմնական կետերն են՝
1. Էկոլոգիապես մաքուր սնունդ, մաքուր խմելու ջուր և մաքուր օդ
2․ Առողջ քուն, մոտ 8 ժամ, չի կարելի քնել ժամը 22։00-23։00ից ուշ
3․ Ցանկալի է մարզվել, զբաղվել սպորտով
4․ Չի կարելի՝ ալկոհոլ, ծխել, եղունգներ կրծելը և այլ վատ սովորություններ(նաև առաջին 3 կետերը չկատարելը)
5․ Աշխատել գրադարանային ձայնով

Հալոգեններ

Ուղղորդող հարցեր.
*1-   Ինչո՞ւ  են 7-րդ  խմբի գլխավոր ենթախմբի տարրերին անվանում «հալոգեններ», բնութագրեք այդ տարրերը
F, Cl, Br, I
*2-Հալոգենները ինչպիսի՞ միացությունների ձևով են տարածված  բնության մեջ, գրեք օրինակներ…
*3-. Ինչո՞ւ են հալոգենները համարվում կենսական տարրեր, թվարկեք հալոգենների  միացությունների   դերը  մարդու  օրգանիզմում….
*4-Գրեք հալոգենների ատոմների բաղադրությունը և կառուցվածքը
F=F + 9
CI = CI + 17
Br = Br + 35
I = I + 53
*5Որոշել էլեկտրոնային թաղանթի կառուցվածքը

*6-Ինչպիսի՞ վալենտականություն  և   օքսիդացման աստիճան  է  ցուցաբերում  քլորը  միացություններում, գրեք  օրինակներ…
*7-Թվարկեք   հալոգեն պարզ նյութերի ֆիզիկաքիմիական հատկությունները
*8-Որտե՞ղ են կիրառում քլորը և նրա միացությունները
*9-  Որտե՞ղ են կիրառում աղաթթուն և նրա աղերը, ի՞նչ է ժավելաջուրը…, ի՞նչ է քլորակիրը…
*10- Կարելի՞ է խմելու ջուրը ախտահանել քլորով, պատասխանը հիմնավորեք…
*11-Աղաթթվի ո՞ր աղի 0.9%-անոց ջրային լուծույթն է կոչվում «ֆիզիոլոգիական լուծույթ»:

Փորձ․ Օսլա

Լաբորատոր  փորձեր՝ օսլայի, գլյուկոզի, սախարոզի  հայտնաբերման  որակական  ռեակցիաները:

Այսօր մենք կատարեցինք լաբարատոր փորձ, որոշեցինք օսլայի առկայությունը ջրում: Փորձի համար մեզ անհրաժեշտ էր՝ կարտոֆիլ, սպիտակ  հաց, բրինձ, խնձոր, օսլայի 1% լուծույթ, Լյուգոլի ռեակտիվ՝ յոդի  ջրային  լուծույթ: Սկզբի համար մենք պատրաստեցինք օսլայի նմուշը: Դրա համար՝ օսլան լցրեցինք փորձանոթի մեջ, ավելացրեցինք ջուր և թափահարեցինք: Հետո լցրեցինք փորձանոթի մեջ, ավելացնում ենք՝ լյուգոլի ռեակտիվ (ջրի և օսլայի լուծույթ): Այնուհետեև թափահարում ենք ստանալով նմուշ: Նմուշը ստանալուց հետո վերցրեցին՝ սպիտակ հաց, բրինձ և կարտոֆիլ: Յուրաքանչյուրի վրա լցրեցինք յոդով ջրային լուծույթը, որի ընթացքում էլն պարզեցին օսլայի առկայությունը մթերքում:

Կենդանի օրգանիզմի քիմիան

Բովանդակությունը.  <<Կենսական տարրեր(մակրո-, միկրո-, ուլտրատարեր): Սպիտակուցներ:Նուկլեինաթթուներ:   Ածխաջրեր:  Ճարպեր: Վիտամիններ>>:

Կենսական տարեր են կոչվում այն քիմիական տարրի ատոմները, որոնք առաջացնում են բարդ օրգանական նյութեր, որից կազմված են կենդանի օրգանիզմները: Մակրոտարրեր են ածխածինը, ջրածինը, թթվածինը, ազոտը, ֆոսֆորը, ծծումբը: Դրանք կազմում են օրգանիզմի 97% — ը։

Որոնք ապահովու են կենդանի օրգանիզմի կենսագործունեությունը։

Ուղղորդող հարցեր.
Որո՞նք են  կենդանի  օրգանիզմի  հիմնական  տարրերը

Ո՞րն է  կենդանի  օրգանիզմի  կառուցվածքային  միավորը,նրա  բաղադրությունը

Ինչու՞  են  գիտնականներն ասում. «Կյանքը՝ սպիտակուցների գոյության ձևն  է»

Ինչպիսի՞  օրգանական և  անօրգանական  նյութեր  կան  կենդանի  օրգանիզմում

Ինչպիսի՞ քիմիական ռեակցիայով  կարելի  որոշել  օսլայի առկայությունը սննդանյութերում

Ի՞նչ պայմաններ  են  անհրաժեշտ  բույսի  աճի  համար

Ի՞նչ  է  լուսասինթեզը 〈ֆոտոսինթեզը〉

Ո՞րն է  վիտամինների  դերը  կենդանի  օրգանիզմներում:

Սպիտակուցներ

Սպիտակուցը այն մակրոնյութերից մեկն է, որ մեզ պետք է ապրելու համար: Մարդու մարմնի մոտ 20%ը կազմված է սպիտակուցից: Սպիտակուցն անհրաժեշտ է մարմնի կարևորագույն կենսագործունեությունների համար՝ արյան մակարդումից և հորմոնների արտադրությունից մինչև իմունային համակարգի արձագանք: Մեր մարմինը օգտագործում է սպիտակուցներ սննդից` կառուցելու և վերականգնելու համար հյուսվածքներ, ինչպես նաև հորմոններ, ֆերմենտներ և այլն, որոնք կենսական նշանակություն ունեն մեր առողջության համար: Սպիտակուցներ կան մեր ամբողջ մարմնում, մկաններում, ոսկորներում, մաշկում, մազերում և ներքին օրգաններում ևս: Քանի որ մեր մարմինը չի պահպանում սպիտակուցը, այդ պատճառով կարևոր է ամեն օր բավարար քանակությամբ սպիտակուց ստանալ տարբեր սննդամթերքներից: Մարմնի համար անհրաժեշտ Մեր մարմնին անհրաժեշտ է բոլոր 20 տեսակի ամինաթթուները մենք ստանում ենք սպիտակուցներից: Մեր օրգանիզմը չի կարող արտադրել այդ թթուներից ինը: Այդ պատճառով դրանք պետք է լրացնել սննդի միջոցով։

Կան կենդանական սպիտակուցներ, օրինակ՝ միս, թռչնամիս, ձու, կաթնամթերք, ձուկ
Բուսական սպիտակուցներ, օրինակ՝ լոբազգիներ, ոլոռեղեն, ձավարեղեն, ընդեղեն, սերմեր, համապտուղներ, բանջարեղեն և մրգեր

Գիտնականները հաճախ ասում են՝ Կյանքը՝ սպիտակուցների գոյության ձևն  է, քանի որ Գիտնականներն այդպես են ասում, որովհետև սպիտակուցները մեծ դեր ունեն մեր կյանքում, մենք ապրում և շնչում ենք դրանց շնորհիվ:

Վիտամիններ

Քիմիա

Թթուները բարդ նյութեր են, որոնք կազմված են ջրազնի ատոմներից(որոնք կարող են տեղակալվել մետաղի ատոմներով) և թթվային մնացորդից։ Անիոններ բացասական լիցքավորված մասնկիներ։ Դրական մասնիկները կոչվում են՝ կատիոններ։ Անիոնները՝ թթուներ են։

Բանաձև՝ H_n⁺¹A^-n
H⁺¹F^-1, թթվային մնացորդի անունը՝ F — ֆտորիդ
H⁺¹Cl^-1, քլորաջրածնական թթու կամ աղաթթու

Բարդ նյութ կազմված է երկու ատոմից, նա ունի — իդ վերջավորություն։

Գիգանտ թթու
H₂SO₄